Mieszkańcy

Rozpatrując dzieje Jędrzejowa w XIX w., należy zauważyć, iż w przeciągu ponad 120 lat miasto przeszło wielką ewolucję, przekształcając się z niewielkiej, mało znaczącej osady w dość duży ośrodek miejski o znaczeniu ponadlokalnym. Decydowało o tym przede wszystkim blisko dziesięciokrotne zwiększenie liczby ludności, co było następstwem żywiołowego napływu ludności żydowskiej oraz przybyszów z okolicznych wsi, zwłaszcza w ostatnich dekadach XIX w. Według danych z 1797 r. w Jędrzejowie mieszkały zaledwie 1183 osoby, w 1857 r. – 1954, w 1897 r. – 4717, a w 1917 r. – 11557 osób. Żydzi zaczęli się osiedlać w Jędrzejowie już na przełomie lat 20.-30. XIX w., ale najbardziej dynamiczny ich napływ zaznaczył się w latach 80.-90. XIX i na początku XX w. W latach 1897-1917 odsetek ludności żydowskiej wynosił około 43-44 proc. ogółu mieszkańców miasta.
Opisane tu zmiany demograficzne musiały także oddziaływać na strukturę społeczną mieszkańców Jędrzejowa. W końcu XVIII i na początku XIX w. mamy do czynienia z typowo stanową strukturą społeczeństwa. Przeważającą część mieszkańców stanowili bowiem mieszczanie-rolnicy oraz biedota miejska. Sto lat później struktura społeczna była już inne. Przekształcenie Jędrzejowa w ośrodek administracji powiatowej, napływ ludności żydowskiej, gwałtowny rozwój demograficzny pod koniec XIX w. oraz postępujące powoli uprzemysłowienie spowodowały, że w mieście zaczęły pojawiać się nowe warstwy społeczne: inteligencja, robotnicy, przemysłowcy, drobnomieszczaństwo (rzesze żydowskich kupców i handlarzy). W dodatku bariery społeczne przełamywane były poprzez rozwój urbanistyczny miasta, a szczególnie wyodrębnienie się przedmieść. Jeszcze w XIX w. posiadacze gospodarstw rolnych na obrzeżach miasta kwalifikowani byli jako mieszczanie-rolnicy. Na początku XX w., kiedy wyodrębniły się przedmieścia Zielonki, Jasionka, Piaski, Podchojny i Podklasztorze, stali się oni rolnikami, czyli de facto zasilili szeregi chłopstwa.